Zgodnie z naszymi deklaracjami, dziś pod lupę bierzemy jeden ze sposobów diagnostyki alergii – testy skórne. Na czym polegają testy skórne? Jak prawidłowo powinno być przeprowadzone tego typu badanie? Kiedy szczególnie jest zalecane?
Spieszymy z odpowiedzią!
Testy skórne to podstawowe badanie wykonywane w przypadku podejrzenia alergii. Należą one do najstarszych, a za razem najskuteczniejszych metod wykrywania chorób alergicznych[1].
Obecnie wyróżnia się następujące alergiczne testy skórne:
- „punktowe testy skórne (SPT) – diagnostyka alergii wziewnej, pokarmowej, na leki;
- testy skórne prick-by-prick – diagnostyka alergii pokarmowej;
- naskórkowe testy płatkowe (NPT) – diagnostyka wyprysku kontaktowego;
- atopowe testy płatkowe (APT) – diagnostyka nadwrażliwości na alergeny wziewne i pokarmowe w AZS;
- testy śródskórne (IDT) – diagnostyka nadwrażliwości na leki i jady owadów błonkoskrzydłych;
- testy skórne z surowicą autologiczną (ASST) – diagnostyka pokrzywek;
- testy otwarte – diagnostyka nadwrażliwości natychmiastowej (np.: na kosmetyki);
- testy półotwarte – diagnostyka nadwrażliwości opóźnionej (np.: na kosmetyki);
- testy skaryfikacyjne (b. rzadko stosowane)[2]”.
Choć możliwości i odmian testów skórnych wiele, podstawowym narzędziem diagnostycznym w alergii IgE – zależnej są punktowe testy skórne. Cytując dalej autorów publikacji, do której się odwołuję „SPT (punktowe testy skórne) są metodą diagnostyczną pierwszego wyboru (tzw. „złoty standard”) u pacjentów, u których przebieg objawów klinicznych wskazuje na alergiczny nieżyt nosa (ANN) i/lub astmę. SPT są przydatne również w diagnostyce IgE-zależnej alergii pokarmowej, zespole alergii jamy ustnej, u chorych na atopowe zapalenie skóry, w alergii na lateks, jady owadów błonkoskrzydłych, rzadziej w innych sytuacjach klinicznych. SPT mogą być wykonywane niezależnie od wieku (niemowlęta, dzieci starsze, dorośli)”.
Ostatnie zdanie jest kluczowe – testy te wbrew niejednokrotnie powielanym zaleceniom, magicznej granicy ukończenia przez dziecko trzeciego roku życia, piątego etc. mogą być wykonywane bez względu na wiek.
„W warunkach polskich minimalny panel alergenów inhalacyjnych, jaki powinien być użyty w SPT obecnie, to alergeny: roztocza, zwierząt domowych (kot, pies), pleśnie (Alternaria i Cladosporium), mieszanina pyłków traw/żyta, mieszanina pyłków drzew wczesnopylących, mieszanina pyłków drzew późnopylących, mieszanina chwastów. W przypadku alergenów pokarmowych ten panel powinien obejmować alergeny: mleka krowiego, jaja kurzego, ryby, orzeszków ziemnych, soji, pszenicy. Należy używać jedynie standaryzowanych wyciągów alergenowych do SPT[3]”.
Odnośnie samego badania podstawą jest, by przeprowadzała je przeszkolona pielęgniarka / lekarz. Do przeprowadzania testu można używać tylko oryginalnych, odpowiednio przechowywanych, wystandaryzowanych metodą biologiczną odczynników zawierających alergeny.
Według opracowanych w ostatnich latach standardów, miejscem podania alergenu jest przedramię alergika, rzadziej górna część pleców. Alergeny powinny być aplikowane w odległości co najmniej 2 cm od siebie. Co istotne skóra w miejscu wykonywania testów nie powinna być chorobowo zmieniona, a przyjmowane leki odpowiednio wcześniej (po konsultacji ze specjalistą) odstawione.
Jeżeli wyniki testu skórnego punktowego są dostępne po 15-20 minutach, są one oceniane i interpretowane przez lekarza.
„Za dodatni wynik SPT uznaje się sytuację, w której średnica bąbla alergenowego wynosi od ≥ 3mm do nawet ≥ 8-17 mm (w zależności od danego alergenu, populacji, wieku chorych, regionu Europy) i większa od kontroli ujemnej. Ta wartość z reguły, szczególnie u dzieci poniżej 2 r.ż. jest niższa. Na przykład w przypadku alergenów mleka krowiego może przyjmuje się wartość 2 mm[4]”
Należy jednak pamiętać, że wyniki tych testów mogą być fałszywie ujemne (częściej spotykane), lub fałszywie dodatnie (rzadziej spotykane). Każdorazowo należy je zderzyć z objawami, jakie występują na co dzień. „W interpretacji wyników należy pamiętać o znanych czynnikach mogących mieć wpływ na wynik SPT, np. sezonowość (odpowiedź jest silniej zaznaczona w czasie i po sezonie pylenia odpowiednich alergenów), rytm dobowy (reaktywność skóry jest większa w godzinach popołudniowych niż rano), wiek pacjenta (reaktywność skory wzrasta do 3 dekady życia, a potem stopniowo maleje; odpowiedź jest więc słabiej wyrażona u małych dzieci i u osób starszych). SPT są uznane jednak za złoty standard w diagnostyce alergologicznej przez Europejską Akademię Alergologii i Immunologii Klinicznej, ze względu na bezpieczeństwo, łatwość wykonania oraz stosunkowo dużą czułość i swoistość[5]”.
[1] I. Butrym, S. Płaczkowska, L. Pawlik-Sobecka, S. Smolińska; Podstawowe testy wykorzystywane w diagnostyce alergii IgE-zależnej i alergii kontaktowej; Diagn Lab 2017; 53(3): 169-174;
[2] A. Emeryk, M. Bartkowlak, A. Jędrzejewski, Alergiczne testy skórne punktowe – w kierunku obiektywizacji oceny wyniku; Alergia 1/2017;
[3] j.w.
[4] j.w.;
[5] I. Butrym, S. Płaczkowska, L. Pawlik-Sobecka, S. Smolińska; Podstawowe testy wykorzystywane w diagnostyce alergii IgE-zależnej i alergii kontaktowej; Diagn Lab 2017; 53(3): 169-174.