Alergia na roztocza kurzu domowego jest najczęściej występującą alergią na czynniki wewnątrz naszego domu (kolejne miejsca zajmują pleśnie i alergeny odzwierzęce). Aż 25% społeczeństwa, czyli co czwarty z nas, ma alergię na roztocza kurzu domowego. Poznajmy zatem bliżej naszego wroga.
Z tego wpisu dowiesz się:
- Co to są roztocza?
- Gdzie jest najwięcej roztoczy?
- Kiedy jest najwięcej roztoczy?
- Jakie są objawy alergii na roztocza?
- Jaki jest wpływ roztoczy na astmę oskrzelową?
- Jak radzić sobie z alergią na roztocza kurzu domowego?
Co to są roztocza?
Roztocza kurzu domowego są mikroskopijnymi pajęczakami (znane jest ponad 30 tys. gatunków roztoczy). W 1 gramie kurzu można znaleźć od kilku setek do kilkudziesięciu tysięcy osobników. Skład chemiczny alergenów roztoczy kurzu nie jest jeszcze dokładnie zbadany, jednakże już teraz znanych jest dobrze kilkanaście alergenów, z czego dwa są wyraźnie podstawowe:

Dermatophagoides pteronyssinus – kurzolubek europejski, bardzo pospolity w Europie, występuje na terenie całej Polski. Jest dość odporny na niską wilgotność, występuje licznie przy zmianach grzybiczych skóry. Jest gatunkiem bedącym przyczyną alergii atopowych, zarówno oddechowych, jak i skórnych (alergen Der p1). Może również wywoływać niektóre alergie pokarmowe.
Ilustracja na licencji CC BY-NC-ND 4.0

Dermatophagoides farinae – kurzolubek amerykański, do rozwoju potrzebuje wyższej temperatury niż kurzolubek europejski, dlatego liczniej występuje w mieszkaniach z centralnym ogrzewaniem. Wywołuje podobne objawy alergiczne, zarówno skórne, jak i oddechowe, a w przypadku przedostania się dużej ilości do przewodu pokarmowego człowieka (wraz z pokarmem) może nawet wywołać wstrząs anafilaktyczny (alergen Der p10).
Ilustracja na licencji CC BY-NC-ND 4.0
Alergeny wytwarzane przez roztocze są kompleksem kilku, a nawet kilkunastu różnych związków chemicznych. Mogą powodować astmę oskrzelową (wczesne występowanie alergii na białka Der p1 i Der p2 jest powiązane z rozwojem astmy), katar, zapalenia spojówek, kichanie, swędzenie lub pokrzywkę na skórze na różnych częściach ciała, łupież, parchy, pęcherzyki ropne, nadmierne wydzielania gruczołów łojowych, biegunkę lub zaparcia. Ponadto 15% uczulonych na roztocza kurzu domowego ma przeciwciała przeciwko Der p10, co stwarza ryzyko reakcji anafilaktycznej w wyniku reakcji krzyżowej z tropomiozyną owoców morza (zwłaszcza krewetek, krabów, homarów), tilapii, ślimaków i nicieni Anisakis (sushi).
Głównym czynnikiem alergennym, oprócz samych roztoczy, jest ich kał, który zawiera do 90% głównych alergenów kurzu domowego.
Alergia na roztocza kurzu domowego objawia się przede wszystkim zatkanym nosem, nasila się w nocy i nad ranem.
Najwięcej roztoczy jest w naszych łóżkach
Nasze ciało podczas snu ogrzewa materac i pościel, a także zwiększa ich poziom wilgoci. W tym środowisku roztocze mają cieplej i więcej do jedzenia, żywią się bowiem złuszczonym naskórkiem człowieka oraz resztkami grzybni i pyłkiem. Ilość naskórka, którą traci zdrowy człowiek średnio w ciągu jednego tygodnia, wystarczy jako pokarm dla populacji kilkunastu tysięcy roztoczy przez 2 miesiące, a więc dostatecznie dużo na całe życie dorosłych roztoczy. W przypadku zmian grzybiczych skóry roztocze znajdują dodatkowy pokarm – złuszczający się naskórek, i stają się… pasożytami.
Materace dla alergików nie powinny być wykonane z materiałów pochodzenia naturalnego (takich jak: owcza wełna, kokos, gryka, trawa morska oraz końskie włosie), ponieważ naturalne surowce są najlepszą pożywką dla roztoczy i pleśni, często też chłoną wilgoć, gromadzą kurz i są bardzo trudne w utrzymaniu higieny. Należy unikać materacy sprężynowych, które ze względu na przestrzenie między sprężynami są dużo bardziej podatne na gromadzenie się w nich alergenów i pleśni.
W materacach antyalergicznych stosuje się wszelkiego rodzaju pianki wysokoelastyczne oraz lateks, ponieważ skutecznie ograniczają i uniemożliwiają rozwój szkodliwych dla zdrowia mikroorganizmów, a także odprowadzają wilgoć oraz ciepło gromadzone we wnętrzu materaca.
Pokrowiec na materac powinien nadawać się do prania w temperaturze 60 st. C, a jego struktura nie może utrudniać swobodnej cyrkulacji powietrza. W 2005 r. firma Purotex opatentowała tkaninę z probiotykami, z której szyte są pokrowce na materace. Zgodnie z opisem producenta probiotyki utrzymują się w materacowym pokrowcu do około 5 prań.
Dlaczego jesień jest najtrudniejsza dla osób z alergią na kurz i astmatyków?
Rozwój od jaja do postaci dorosłych kurzolubków trwa średnio miesiąc, a postacie dorosłe żyją średnio 2 miesiące (wyjątkowo do 5 miesięcy). Roztocza rozmnażają się od marca do sierpnia / września, a od października ich liczba spada.
Jednakże jesienią, mimo że roztoczy jest mniej, silniej odczuwamy alergię na kurz, a zaostrzenia astmy występują trzykrotnie częściej niż latem. Jak wskazuje prof. Bolesław Samoliński z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego jesienią włączamy ogrzewanie i rzadziej wietrzymy nasze domy, co powoduje że od października do początku grudnia jesteśmy najbardziej narażeni na kontakt z nimi.
Ozonowanie powietrza a alergia na roztocza kurzu domowego i astma
Ozon jest naturalnym składnikiem ziemskiej atmosfery. W górnej jej warstwie (stratosferze), absorbuje prawie całkowicie niezwykle szkodliwe dla organizmów żywych promieniowanie UV. Natomiast ozon w dolnej warstwie atmosfery (troposferze) jest zanieczyszczeniem powietrza, które negatywnie wpływa na zdrowie ludzi. Podwyższone stężenie ozonu w powietrzu może prowadzić do reakcji zapalnych oczu czy chorób dróg oddechowych, w tym nasilenia objawów astmy oraz zmniejszenia wydolności płuc.
Ozon jest gazem toksycznym dla człowieka – toksyczność ozonu zależy od jego stężenia, czasu ekspozycji i drogi podania (może powodować uczucie suchości w gardle i w ustach, kaszel, bóle głowy i klatki piersiowej, a nawet nieodwracalne zmiany w komórkach rzęskowych płuc, zmieniając strukturę ich błon komórkowych, czego konsekwencją jest zwłóknienie płuc). Zgodnie z obowiązującymi przepisami dopuszczalny poziom ozonu w powietrzu wynosi 120 μg/m3 (uśredniony wynik pomiarów w ciągu 8 godzin).
Pomimo toksycznych właściwości ozonu, jego aktywność bakterio-, grzybo- i wirusobójcza jest wykorzystywana w ozonoterapii prowadzonej m.in. w obszarze chirurgii, dermatologii, laryngologii, okulistyce, ginekologii czy stomatologii. Ozon, ze względu na silne działanie przeciwdrobnoustrojowe znalazł zastosowanie jako skuteczny środek do dezynfekcji wody i powietrza.
Ozon bardzo dobrze działa na kurzolubki. Przy temperaturze 25°C, wilgotności względnej RH = 75% i stężeniu ozonu na poziomie 0,19 – 10,62% (v/v) roztocza kurzu giną bardzo szybko.
Ważne! Po ozonowaniu pomieszczeń należy je dobrze wywietrzyć!
Profilaktyka przy alergii na roztocza kurzu domowego
- wietrzenie pomieszczeń, gdy nie ma smogu, najlepiej w czasie wietrznej pogody (uchylone okno w nocy powoduje, że alergenu jest trzykrotnie mniej)
- w przypadku smogu zamknąć okna i uruchomić oczyszczacz powietrza z filtrem HEPA (jaki wybrać?)
- najlepszym miesiącem na generalne porządki i ozonowanie jest październik
- sprzątanie przy uchylonych oknach
- ograniczenie “łapaczy kurzu”, tj. dywanów, wykładzin, zasłoń, firan, poduszek ozdobnych i pluszaków (pluszaki można włożyć do worka foliowego i do zamrażalnika – roztocza giną w temperaturze poniżej -15 st. C)
- spanie na materacu piankowym lub lateksowym (jaki wybrać?) i w pościeli antyalergicznej (jaką wybrać?)
- pranie pościeli w temperaturze 60 st. C
- odurzanie odkurzaczem wodnym z filtrem HEPA (jaki wybrać?)
Czytaj więcej: Czy oczyszczacz powietrza pomoże przy alergii wziewnej?
Bibliografia:
- Jan Boczek, Czesław Błaszak “Roztocze (Acari). Znaczenie w życiu i gospodarce człowieka”, Wydawnictwo SGGW Warszawa 2016, str. 213 i kolejne
- Ilustracja pochodzi z publikacji “Evaluation of benzaldehyde derivatives from Morinda officinalis as anti-mite agents with dual function as acaricide and mite indicator” autorstwa Ji-Yeon Yang; Min-Gi Kim; Jun-Hwan Park; Seong-Tshool Hong&Hoi-Seon Lee, opublikowanej 01.12.2014 r. w Scientific Reports 4(1):7149, licencja CC BY-NC-ND 4.0
- Opis badania RDer p 2 Roztocze kurzu domowego (D-203) IgE swoiste (L91) wykonywanego przez Alab Laboratoria
- “Jaki materac dla alergika?”
- “Probiotyki w pokrowcu – technologia przyszłości?”
- Ozon – dobry i zły, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
- Dariusz Białoszewski, Ewa Bocian, Stefan Tyski “Ozonoterapia oraz zastosowanie ozonu w dezynfekcji”, POST. MIKROBIOL.,2012, 51, 3, 177–184
- Załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 11.12.2020 r.w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, Dz. U. 2020, poz. 2279
- Jerzy Mirosław Kupiec “Ozon w produkcji rolniczej – zagrożenia i możliwości jego wykorzystania w produkcji zwierzęcej. Część 2”