Europejska Rada Resuscytacji podaje, że większość pacjentów we wstrząsie anafilaktycznym umiera przez brak adrenaliny albo opóźnienie w jej podaniu. Dlatego powstał ten artykuł: żeby każdy miał podstawową wiedzę, jak reagować i w razie konieczności zareagować odpowiednio!
Z tego wpisu dowiesz się:
- Czym jest epinefryna / adrenalina?
- Jak działa adrenalina?
- Jakie mamy dostępne postaci preparatów adrenaliny na rynku? Czym one się różnią?
- Czy potrzebna jest nam recepta?
Na te i inne pytania odpowie lekarka, pani dr Ewa Miśko-Wąsowska, absolwentka Akademii Medycznej w Warszawie, ukończyła specjalizację z pediatrii w Klinice Gastroenterologii i Żywienia Dzieci na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
Pod artykułem znajdziesz:
- film o budowie i podaniu autowstrzykiwacza
- bezpłatne infografiki do wydrukowania o tym, w jaki sposób przechowywać adrenalinę na co dzień, jak przechowywać adrenalinę latem, a jak zimą
- informację o bezpłatnym pakiecie materiałów edukacyjnych o anafilaksji i adrenalinie dla przedszkoli i szkół
Zapraszamy do lektury!
Czym jest epinefryna / adrenalina?
Rodzinom dzieci z ciężką alergią dość bliskie jest słowo „adrenalina”. Adrenalina, inaczej epinefryna, to jeden z pierwszych odkrytych hormonów, a syntetycznie wyprodukowany lek uratował już niejedno życie.
Jak działa adrenalina?
Związek ten w naszym organizmie działa na różne układy wyzwalając reakcję alarmową zwaną inaczej „walki lub ucieczki”: powoduje przyspieszenie rytmu serca, zwiększenie przepływu krwi w mięśniach, wzrost ciśnienia tętniczego, rozszerzenie oskrzeli, hamowanie perystaltyki jelit, czy zwężenie źrenic.
Podczas reakcji anafilaktycznej ciśnienie krwi gwałtownie się obniża, drogi oddechowe mogą ulec zwężeniu utrudniając oddychanie, pojawiają się zmiany pokrzywkowe na skórze, niejednokrotnie dochodzi do wymiotów i biegunki. Powyższe objawy mogą narastać w ciągu kilku minut.
Wszystkie objawy anafilaksji odwraca właśnie adrenalina, często określana jest jako lek przciwwstrząsowy.
Jakie mamy dostępne postaci preparatów adrenaliny na rynku?
Na rynku dla pacjentów dostępne są 2 postaci preparatów adrenaliny do SAMODZIELNEGO podania:
- ampułkostrzykawka (np. Adrenalinum WZF dla dzieci >30 kg)
- auto-strzykawka / auto-wstrzykiwacz, czyli pen (np. EpiPen Junior dla dzieci 15-30 kg i EpiPen Senior >30 kg)
Obydwa preparaty zawierają roztwór epinefryny gotowy do podania w razie wystąpienia reakcji anafilaktycznej.
Czym różni się ampułkostrzykawka od autowstrzykiwacza?
Ampułkostrzykawka to połączenie strzykawki z ampułką z gotowym do podania roztworem adrenaliny. Zawiera dawkę leku przeznaczoną dla dzieci z masą ciała powyżej 30 kg. Producent zaleca jej przechowywanie w lodówce, ale dopuszcza również przechowywanie w temperaturze pokojowej przez okres 6 miesięcy.
Auto-strzykawka / auto-wstrzykiwacz, czyli pen, wyglądem przypomina długopis, jest bardziej odporny na temperaturę i światło i może być przechowywany w temperaturze pokojowej (czyli do 25°C). Zatem tę formę najłatwiej nosić przy sobie. Preparat Junior przeznaczony jest dla dzieci o wadze 15-30 kg, aczkolwiek lekarz może go również zalecić mniejszym dzieciom, jeżeli jest taka potrzeba. Preparat Senior przeznaczony jest dla dzieci >30 kg.
Kto może wystawić receptę na adrenalinę?
Obydwa preparaty mogą być przepisane przez lekarza POZ (lekarza rodzinnego, pediatrę), jeżeli u dziecka wystąpiła już wcześniej reakcja anafilaktyczna albo dziecko jest w grupie dużego ryzyka jej wystąpienia (nie jest wymagane zaświadczenie od alergologa).
Jak prawidłowo podać adrenalinę?
Należy wykonać zastrzyk w mięsień, w przednioboczną część uda, pod kątem prostym. Jak najbardziej można to zrobić przez ubranie. Jeżeli stosujemy ampułkostrzykawkę podajemy lek do wyczucia oporu tłoka, w przypadku pena należy poczekać około 10 sekund, aż wydostanie się odpowiednia ilość leku.
O czym jeszcze powinniśmy pamiętać?
Zawsze należy sprawdzać datę ważności produktu, a gdy zbliża się jej koniec niezwłocznie poprosić lekarza o receptę na kolejny preparat.
Każdy osoba, u której w przeszłości doszło do reakcji anafilaktycznej, powinna mieć przy sobie 2 preparaty.
Wynika to z tego, że:
- pierwszy może być nieprawidłowo użyty przez osobę podającą, np. opisywano zakłucia w palec penem;
- zdarzają się sytuacje, że po kilku minutach (10-15 minutach) może być potrzeba podania drugiej dawki zanim przyjedzie zespół Pogotowia Ratunkowego (PR).
Po podaniu leku należy natychmiast poprosić o pomoc lekarską, wezwać karetkę i zgłosić, że pacjent miał objawy reakcji anafilaktycznej.
W stanach zagrożenia życia nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do zastosowania adrenaliny. Wczesne zastosowanie w reakcji anafilaktycznej może też zapobiegać jej dalszemu rozwojowi.
Więcej o adrenalinie w autowstrzykiwaczu i jego budowie dowiesz się z poniższego filmu:
Jak przechowywać adrenalinę?
Sposób przechowywania adrenaliny jest różny, w zależności od formy leku – autowstrzykiwacz EpiPen czy ampułkostrzykawka. Żeby mieć pewność, że nic się nie zmieniło, gdy kupujesz nowe opakowanie, przeczytaj ulotkę. Obie adrenaliny trzeba chronić przed temperaturą powyżej 25 st. C. Według naszej wiedzy (stan na czerwiec 2023 r.) w Polsce nie jest produkowane opakowanie przeznaczone do przechowywania adrenaliny. Zapytani przez nas rodzice z naszej instragramowej wioski wsparcia odpowiedzieli, że przechowują adrenalinę w termosach, w sprowadzonych z zagranicy (przez Internet) “EpiPen case” lub w dostępnym w aptekach opakowaniu na insulinę Frio. Nie traktuj jednak tej informacji jako nasze polecenia lub fundacyjne rekomendacje.
Dziecko z adrenaliną w szkole i przedszkolu
Jeżeli jesteś rodzicem lub nauczycielem dziecka, dla którego została przepisana adrenalina, pobierz “Niezbędnik edukacyjny dziecka z alergią” – pakiet bezpłatnych materiałów edukacyjnych o adrenalinie i anafilaksji.